Landelijke ANEMOON-dag 2025

Voor wie is de ANEMOON-dag bedoeld?

De ANEMOON-dag is dé ontmoetingsdag voor liefhebbers van de Nederlandse zeenatuur! Of je nu duikt, de getijdenzone inventariseert en onderzoekt of aan de kust het aanspoelsel telt, of op een andere manier in ons grootste natuurdomein (de zee) actief bent; deze dag mag je niet missen! De dag is ook voor onderzoekers die op het land weekdieren inventariseren (landslakken) of dit in brak- en zoet water doen (slakken en zoetwatermossels). Daarnaast is iedereen welkom die nieuwsgierig is naar onze onderwater- en kustnatuur.

Thema: Veranderingen in de natuur

Ontdekkingen en veranderingen in ons grootste natuurdomein (de zee)

Ontdek hoe de leefgebieden van zowel de mariene organismen als de land- en zoetwaterweekdieren veranderen. Leer tijdens lezingen en workshops over:

• Wieren, kwallen, weekdieren, kreeftachtigen, stekelhuidigen en meer
• Land- en zoetwaterweekdieren en de bescherming van hun leefgebieden
• Projecten van Stichting ANEMOON
• Het gebruik van het ANEMOON-portaal en webapps om waarnemingen door te geven
• Nieuwe inzichten uit het Citizen Science onderzoek met professionele onderzoekers en vrijwilligers

Datum: zaterdag 1 november 2025
Tijd: 10:00 - 17:00 uur
Bijdrage in de kosten: € 17,50 (inclusief lunch en drinken)
Aanmelden: kaartverkoop in de webwinkel van Stichting ANEMOON
Locatie: Gemeentelijk Gymnasium Hilversum, Vaartweg 54

Bereikbaarheid: 
- Beperkt aantal (betaalde) parkeerplekken in de omgeving
- Parkeergarage Gooische Brink is 8 minuten lopen
- OV: 1,6 km van Hilversum Centraal (25 min. lopen) – of 10 min. met OV-fiets
- Bussen 1 en 121 stoppen vlakbij

Programma

Je kunt zelf je persoonlijke programma samenstellen door 5 minuten vóór het begin van een lezing, workshop of activiteit bij het juiste lokaal / de juiste plek te zijn. Het kan zijn dat voor een bepaalde lezing of activiteit te veel interesse is. Zorg daarom dat je een alternatieve lezing of activiteit in gedachten hebt om naar uit te wijken.

• Klik hier voor een overzicht van lezingen, workshops en inloopspreekuren met starttijden.
• Klik hier voor blokkenschemma van het programma zodat je precies kunt zien wanneer een lezing of workshop begint of eindigt. Op die manier kun je heel precies je eigen programma samenstellen.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Thematische lezingen auditorium                
              

In het auditorium worden verspreid over de dag vier (hoofd-)lezingen gegeven, met daarna steeds ruimte voor gedachtenwisseling.

1. Platvissen (10.30 uur: een schol is nooit saai).
In haar lezing: ' Het platte leven van een schol ' vertelt Ingeborg de Boois ⁽¹ over de uitdagingen die platvissen moeten overwinnen. Een schol wordt niet zomaar een platvis en alleen aan deze bekende maar ook bijzondere vis hebben onderzoekers de handen al vol.

2. Zeenaaktslakken (11.45 uur: naakte schoonheid als indicatie voor verandering).
In zijn lezing: ' Nudibranchs of Northwest Europe ' belicht de fameuze Ierse zeenaaktslakken-expert Bernhard Picton ⁽² de veranderingen in de verspreiding van noordwest-Europese soorten als gevolg van veranderingen in watertemperatuur. Daarnaast laat hij het publiek kennismaken met de uitkomsten van DNA-onderzoek, waardoor vaak niet alleen de classificatie en naamgeving verandert, maar ook regelmatig nieuwe soorten worden ontdekt.

3. Zeewieren (13.30 uur: de vele boeiende kanten van algen).
In haar lezing: ' Veranderende zeewieren '  vertelt Luna van der Loos⁽³ ons over veranderingen bij wieren. We ontdekken regelmatig nieuwe soorten, andere verdwijnen. Wieren kunnen van kleur, vorm of groeipatroon veranderen onder invloed van de omgeving. Ook de maatschappelijke en wetenschappelijke interesse verschuift: van scrapbooks maken in de Victoriaanse tijd tot voedselbron en bioplastic nu. Wieren leren ons veel over de zee en blijven erg belangrijk binnen hedendaags ecologisch onderzoek.

4. Haaien (14.30 uur: enthousiast naar de haaien gaan). 
In zijn lezing: ' Haaien in Nederland en veranderingen in hun voorkomen '  laat Niels Brevé⁽⁴ ons meeleven met deze bijzondere groep dieren, die ook in de Nederlandse wateren en langs onze kust leven. Voor Jaws hoeven we bij ons niet bang te zijn, maar je kunt wel meerdere boeiende familieleden tegenkomen. 

 ¹⁾ Ingeborg de Booijs is onderzoeker van Wageningen Marine Research en vrijwilliger bij het Strandspoelsel Monitoringproject;
²⁾ Bernard Picton is expert en onder meer auteur van diverse boeken en standaardwerken over Nudibranchia - Zeenaaktslakken;
³⁾ Luna van der Loos is onderzoeker bij Naturalis en vrijwilliger bij Stichting ANEMOON; ⁴⁾ Niels Brevé is onderzoeker bij Wageningen Marine Research]

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Thema-locaties (lokalen op 1e en 2e verdieping)
 

MOO: In dit themalokaal maak je kennis met het Monitoringproject Onderwater Oever. Via dit project brengen sinds 1994 honderden sportduikers het leven in onze zoute wateren systematisch in kaart. Behalve in de Oosterschelde en het Grevelingenmeer wordt gedoken langs de kust, in de Noordzee en elders. De gegevens worden breed toegepast, o.a. in het NEM (Netwerk Ecologische Monitoring). Bekijk de nieuwste resultaten, leer hoe je zelf bijdraagt en een locatie adopteert. Bijbehorende lezingen zijn van Ad Aleman, die al snorkelend fotografeert, van Lilian Schoonderwoerd over de snelle opmars van exoten en de gevolgen voor inheemse dieren en ecosystemen, en van Renate Olie die je meeneemt naar de open Noordzee, een natuurgebied anderhalf keer zo groot als Nederland. Kijk mee naar de indrukwekkende biodiversiteit op prachtig begroeide scheepswrakken en leer soorten kennen die hier tot voor kort onbekend waren.

SMP: Hier draait alles om het Strandaanspoelsel Monitoring Project, waar onderzoekers en vrijwilligers systematisch bijhouden wat op onze stranden aanspoelt. Neem je eigen strandvondsten mee en stel al je vragen – of het nu gaat om mysterieuze schelpen, wieren, krabbenschildjes of inktvis-eieren, of over heel andere zaken. Leer hoe je deelneemt, hoe de invoerapp werkt en hoe jouw waarnemingen bijdragen aan het natuuronderzoek (o.a. via het NEM). Oefen jezelf in het leren herkennen van soorten, van platschelp en boormossel tot nieuw opgedoken exoten. Bekijk de allerkleinste soorten door de stereomicroscoop aan de speciale gruistafel. Maak kennis met de Strandwerkgemeenschap van tijdschrift Het Zeepaard en leer hoe het Groene Strandproject wordt voortgezet. Workshops gaan behalve over weekdieren en schelpen onder meer over de eikapsels van haaien en roggen en over zeepokken. 

LIMP: Hier maak je kennis met het Litoraal Inventarisatie en Monitoringproject. Dit is hét project voor onderzoekers en vrijwilligers die de dynamische getijdenzone onderzoeken. Wil je zelf meedoen? De gidsen vertellen je graag hoe leuk en leerzaam dat is. Bekijk typerende soorten als blaasjeskrabben, slingerzakpijpen en andere al dan niet exotische bewoners van het intergetijdengebied. Kijk door de binoculaire (stereo)microscoop naar o.a. zeespinnen – vreemd, fragiel en fascinerend. In de workshops vertelt Roos Ommering over de concurrentie tussen soorten krabben, terwijl Rim Veldhuizen het monitoren van de boeiende Purperslak belicht (PIMP-project) en laat zien hoe je meedoet en welke populaties er sinds de zestiger jaren in ons land waren en nog zijn.

Krabben en kreeftachtigen: Op deze locatie zijn de hele dag krabben en kleinere kreeftachtigen te bekijken. Anne Lamers geeft een workshop hoe je met behulp van determinatietabellen, zelf krabben op naam kunt brengen. Een andere workshop in dit lokaal leert je zelf te kijken naar zeepokken; een aparte groep geleedpotigen. Neem vooral zelf materiaal mee: dit kan door een expert op naam worden gebracht. Peter Huwae geeft een lezing over de Nederlandse zeepissebedden, een intrigerende groep waarvan meerdere soorten parasiteren op vissen. En zeker komen ook de veranderingen in de soortensamenstelling in de afgelopen 50 jaar aan de orde

Landslakken: Op een dag met de focus op de zee, lijken landslakken een vreemde eend in de bijt. Maar weekdieren beperken zich niet tot zee en zijn overal te vinden, zowel in zout als in brak en zoet water. En ook op het land kruipen veel landslakken rond. Sommige daarvan zijn in Europees verband zo streng beschermd dat er aparte monitoringprojecten voor zijn. In ons land is dat het HabSlak-project (Hab staat voor Habitatrichtlijn). Wie vragen heeft over landslakken is in dit themalokaal op de juiste plaats. Er zijn diverse soorten slakken te zien. Tello Neckheim en andere weekdierdeskundigen helpen bij het op naam brengen en herkennen van de soorten. U leert hoe u het beste naar slakken kunt zoeken en hoe u uw waarnemingen vastlegt en doorgeeft via waarneming.nl. Er is o.a. een lezing over resultaten uit het Habslak project, waaronder de schrikbarende afname van beschermde soorten en wat daaraan gedaan kan worden. Tello vertelt in zijn lezing over landslakken in Caribisch Nederland, waar nu ook exotische landslakken opduiken. 

Plankton en kwallen: In dit themalokaal staan zowel het plankton als de pelagisch levende kwallen centraal. Bezoekers kunnen met behulp van microscopen kijken naar deze kleine in het water zwevende organismen die voor hun verplaatsing afhankelijk zijn van zeestromingen (plankton betekent 'dwalend'). Ook kwallen worden vaak passief door zeestromingen verplaatst, al kunnen ze zich deels zelf voortbewegen. Lodewijk van Walraven van het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee geeft een lezing over het zoöplankton in het Nederlandse zoute water. Zijn tweede lezing gaat over de Nederlandse kwallen.

Zoet water: Hier wordt volop aandacht besteed aan het leven in het zoete water. Bezoekers zien prachtige beelden in een doorlopende presentatie. Daarnaast wordt een deel van het dierenleven getoond in aquaria. Op twee momenten is er een inloopspreekuur, waarbij speciale aandacht is voor waterkevers en zoetwaterkreeften. Veranderingen door komst van exoten als de rode Amerikaanse rivierkreeft en achteruitgang van geschikt habitat hebben grote invloed gehad op de biodiversiteit van deze groepen.

Sponzen: Onderzoek naar sponzen heeft de afgelopen jaren tot bijzondere ontdekkingen geleid. Sponzen-expert Floris Bennema geeft in zijn lezing een overzicht van de Nederlandse soorten, met fraaie foto's. In het lokaal zijn meerdere sponzen onder de microscoop te bekijken. Hoe deze sponspreparaten gemaakt zijn, toont de workshop ‘skeletnaaldjes’. Ook de Noord-Ierse sponzen deskundige Christine Morrow zal aanwezig zijn voor vragen. Haar lezing gaat over het uitgebreide en zeer interessante Ierse ‘Marine Biodiversity Data Portal’, waarmee data van onder andere sportduikers, toegankelijk gemaakt wordt.

Zeenaaktslakken: Het spreekt vanzelf dat er ook een apart themalokaal is voor deze misschien wel meest favoriete diergroep van duikers, snorkelaars, LIMP/SMP-ers – ja bij wie eigenlijk niet. Deze boeiende voedselspecialisten hebben een fascinerende leefwijze. Hierover zal volop gesproken worden door de aanwezige experts. Op foto's zijn veel van de kleurrijkere dieren goed te zien. In aquaria zullen ook levende (voedsel)dieren te zien zijn. De lezing door Bernard Picton in het Auditorium is een van de highlights van de ANEMOON-dag.

Wieren: Deze voor de voedselketen onmisbare groep krijgt ruime aandacht via de lezing door Luna van der Loos in het auditorium. Maar ook in het themalokaal staan de wieren centraal. Er zijn workshops waarbij je wieren leert herkennen, maar Frank Perk leert je ook hoe je ze droogt voor een herbarium – of gewoon als mooi kunstobject. Zowel Frank als Luna zijn beschikbaar voor alle vragen over wieren.

Voorgaande ANEMOON-dagen