Onmiskenbaar

Afmetingen: H. tot 30 mm, B. tot 9,5 mm.
Schelpkleur: Beige-bruin met kleine roodbruine vlekjes en/of streepjes. Vaak met aangroeiing op de schelp.
Schelpvorm: Relatief dunschalig, langgerekt torenvormig horentje, slank met tot 14 matig bolle windingen. Sculptuur 4-8 spiraalribben, gekruist door radiale ribben. Tussen de ribben vaak kleine puntige knobbeltjes. Sommige vormen zijn sterker geknobbeld of juist vrijwel glad. Mondopening langgerekt-ovaal, bovenaan spits, nauwelijks of slechts weinig verdikt. Operculum vrij dun, geelbruin.

Zoet water, op modderbodems, hout, planten.

In Nederland nog nauwelijks in het wild aanwezig (zie bij opmerkingen: extra data bij exoten).

[Extra bij exoten: gegevens over invasiviteit en impact; situatie 2014 (© ANEMOON) ]

Status in Nederland
Een locaal gevestigde, zeldzame, in potentie invasieve soort. Bekend uit de provincies Noord-Holland en Overijssel.

Oorsprong en introductie
Gebied van oorsprong: Azië, Afrika, Oceanië.
Leefwijze: Diverse stilstaande en bewogen zoete wateren.
Introductie en -wijze: Botanische tuinen, dierentuinen, aquaria; Aquarium- (huisdieren)handel. Eerste melding van een zelfstandige autochtone populatie in 1992 (Twenthe-Kanaal), eerste publicatie in 1994. Vermoedelijk onbewust en ongewild door de mens ingevoerd. Wijze van introductie en verspreiding echter onbekend.

Impact
Belangrijkste factoren: Invloed op vegetatie; overdracht ziekten; Aquarium- (huisdieren)handel;  decoratieve doeleinden.
Ecologische impact: Een negatieve impact op de inheemse biodiversiteit is elders meermalen aangetoond, omdat de soort voedselbronnen monopoliseert en locale populaties verdringt. Dergelijke invloeden zijn in ons land (nog) niet aangetoond.
Eventuele economische impact:
M. tuberculatus staat bekend als tussengastheer voor trematode larven die meerdere voor de mens schadelijke ziekten kunnen veroorzaken. Ziektebestrijding kan uiteraard een economische impact  hebben.  Momenteel is er echter geen sprake van enige economisch impact in Nederland.

Mate van invasiviteit
De Slanke knobbelhoren is een habitat-generalist, in staat zich snel aan te passen aan verschillende leefgebieden en habitats. De soort profiteert van de aanwezigheid van de mens (humaan-commensaal); is in staat te leven van een breed assortiment aan voedselsoorten; groeit snel; heeft een hoog reproductie-potentieel en kan zich zoweel sexueel als asexueel voortplanten. (via parthenogenese). De soort vertoont een brede genetische variabiliteit en exemplaren kunnen meerdere jaren leven. In net gekoloniseerde gebieden kunnen de dieren massaal optreden. In ons land nog beperkt tot kunstmatig verwarmd water, kassen en aquaria.

Verspreiding en -snelheid
Een bloeiende populatie werd aangetroffen in 1992-1993 in een koelwater-uitlaat in het Twenthe-kanaal. Lege huisjes zijn gevonden in aanspoelsel van het Noordzeekanaal bij IJmuiden. Daarnaast is de soort meermalen gevonden in kassen, dierentuinen, verwarmde vijvers en Botanische tuinen (o.a. in Leiden, Utrecht en Amsterdam). Dit is een zeer algemeen soort in aquaria en aldus regelmatig verspreid via de aquariumhandel. In het algemeen lijkt de soort nu nog afhankelijk van watertemperaturen die hoger liggen dan onder normale omstandigheden in Nederland in het wild voorkomen. Desondanks overleefde de soort in het Twenthe-kanaal  ook wintertemperaturen. Gezien het algemene voorkomen als aquariumslak, is het mogelijk dat bepaalde vormen die zich aan lagere temperaturen hebben aangepast, door het dumpen van materiaal in het wild terecht zullen komen en zich aldus vestigen en uitbreiden.

Velde, G. van der, I. Nagelkerken, S. Rajagopal & A. bij de Vaate, 2002. Invasions by alien species in inland freshwater bodies in western Europe: the Rhine delta. In: Leppakoski et al (ed.). Invasive Aquatic species of Europe, 360-372. Kluwer, Dordrecht.
Vaate, A. bij de, 1994. De tropische zoetwaterslak Melanoides tuberculatus (Müller, 1774) blijvend in Nederland?. Corresp.-blad Ned. Malac. Ver. 277: 30-32.
Vaate, A. bij de, A. Naber & P. J. Den Besten, 1994. Population dynamics of Melanoides tuberculata (Müller) (Gastropoda: Prosobranchia: Thiaridae) near a cooling water discharge in the Twenthe Canal (the Netherlands). Basteria 58 (1-2): 3 - 10.
Vaate, A. bij de, A. Naber, P.J. Den Besten, 1994. Population dynamics of Melanoides tuberculata (Müller) (Gastropoda : Prosobranchia : Thiaridae) near a cooling water discharge in the Twente canal (The Netherlan.ds). Basteria, 58: 3-10. http://www.cabi.org/isc/datasheet

[IvL, okt. 2014; apr 2016]

Commentaar