|
|
Wasroos
Anemonia viridis
(Forskål, 1775)
Noordzee, Blokkendam, 22-06-2017 (bron: Valentin Engelbos)
Zoekbeeld
De Wasroos is één van de bekendste Europese zee-anemonen. In de
Nederlandse kustwateren is de soort echter zeldzaam: er zijn slechts
enkele keren individuen waargenomen. Een soort
om speciaal op te (blijven) letten dus! Kenmerkend voor deze relatief grote
soort zijn de lange en dikke, vaak lichtgroene tentakels met paars/roze
toppen. De zuil zit vaak tussen stenen verstopt. Wanneer meerdere
exemplaren bij elkaar staan, lijkt het alsof over een groot oppervlak
tentakels uit de rotsen naar voren komen. Kenmerkend is het feit dat de
tentakels bij het droogvallen niet of nauwelijks worden ingetrokken, dit gebeurt hoogstens bij zeer sterke verstoring.
Te verwarren met
Onmiskenbaar. (In het Mediterrane gebied leeft de soort Anemonia sulcata, zie bij opmerkingen.)
Kenmerken
Kleur: De zuil is groen, bruin of grijs. De mondschijf heeft vaak dezelfde
kleur, met vaak een lijntekening. Deze lijnen zijn meestal lichter dan
de mondschijf en lopen straalsgewijs vanaf de mond in de richting van de
rand van de schijf. De dieren zijn vaak niet egaal gekleurd, er kan
sprake zijn van grote asymmetrische vlekken. Er zijn knobbels (acrorhagi
aanwezig aan de rand van de mondschijf, al vallen deze nauwelijks op
doordat ze dezelfde kleur hebben als de zuil. De zuil zit vaak tussen stenen verstopt. Opvallend zijn de lange dikke, vaak lichtgroene tentakels, met vaak paars/roze
toppen. Wanneer er meerdere
exemplaren bij elkaar staan, lijkt het alsof over een groot oppervlak
tentakels uit de rotsen naar voren komen.
Per exemplaar kunnen daarvan
wel tweehonderd voorkomen. Kenmerkend is het feit dat de
tentakels niet of nauwelijks worden ingetrokken als de dieren droogvallen.
Intrekken gebeurt alleen deels, bij zeer sterke verstoring.
Afmetingen: Gemiddeld 8 centimeter. In het buitenland zijn doorsneden van de mondschijf waargenomen tot 30
cm. De zuil kan tot 10 cm hoog worden. De tentakels van grote exemplaren
bereiken een lengte tot 15 cm en een dikte tot 4 mm.
Habitat en ecologie
De dieren hebben een voorkeur voor plaatsen waar doorgaans veel licht
is. Het dier is veel te vinden in
getijdenpoelen op hard substraat (rotskusten), maar kan ook
dieper leven, doorgaans niet beneden de 10 meter. Zelden worden ze dieper aangetroffen dan 20 meter. Met de tentakels vangen ze
prooien, zoals kleine visjes en steurgarnalen. De tentakels bieden de anemoon bovendien
bescherming tegen predatoren, waaronder de Gladde sponspootkrab Inachus
phalangium. De groene kleur in de tentakels wordt gevormd
door symbiotisch levende algen, die licht nodig hebben om te leven. De dieren die
voorkomen op dieper gelegen locaties zijn dan ook vaak veel grauwer van kleur.
Areaal en verspreiding
Het oorspronkelijke
verspreidingsgebied loopt vanaf Groot-Brittannië zuidwaarts tot in het
Middellandse Zeegebied.
In Nederland zijn slechts enkele waarnemingen bekend uit Zeeland. Ates (1997) noemt een
volwassen exemplaar dat in 1988 gedurende 3 maanden werd waargenomen in
de Grevelingen nabij Den Osse, op een diepte van ca 7 meter. Ligthart (2007) vermeld 5 wasrozen bij Yerseke. Op deze plaatsen heeft de soort zich echter nooit blijvend weten te vestigen.
Op 22 juni 2017 ontdekte en fotografeerde Valentin Engelbos
een exemplaar aan de buitenzijde van de
Blokkendam, voor de Brouwersdam. Het dier werd hier waargenomen op een diepte van vier meter, op de schelp van
een Japanse oester Crassostrea gigas en lijkt sterk op de exemplaren zoals die in Bretagne leven.
Voor zover bekend is dit de eerste waarneming
langs de Nederlandse Noordzeekust.
Opmerking: In het verleden werden deze
bloemdieren ook wel aangeduid met de wetenschappelijke naam Anemonia
sulcata. Die naam hoort echter
bij een andere, Mediterrane soort. De Nederlandse naam van de deels ook in het Atlantische gebied levende Wasroos Anemonia viridis is een vertaling van 'Wax Rose', een Engelse naam voor de soort. Andere Engelse
namen
zijn 'Green anemone', 'Opelet Anemone' en de meest gebruikte
naam 'Snakelocks Anemone'. Dit
laatste verwijst, evenals een Italiaanse naam 'Anemone
capelli di serpe', naar de
gelijkenis van de tentakels met het
hoofd van Medusa uit de Griekse mythologie. Medusa is de bekendste van
de drie
Gorgonen, dochters van de zeegoden Phorcys en Ceto. Volgens de mythe werd Medusa door Athena gestraft omdat ze in de tempel van Athena de liefde bedreef met Poseidon. Als straf veranderde
Athena Medusa
in een monsterlijk wezen met in plaats van haren een bos kronkelende
slangen. Iedereen die Medusa in het gelaat keek versteende op slag.
Uiteindelijk wordt
Medusa gedood en onthoofd door de held Perseus.
In veel talen worden (schijf)kwallen, vanwege de giftigheid en
gelijkenis van de
tentakels met Medusa's hoofd vol slangen, ook wel aangeduid
als 'medusen'.
Feitelijk slaat dit vooral op het tweede stadium in de levensloop van
een kwal,
het vrijzwemmende medusen-stadium (kwalstadium) waarin deze dieren
terechtkomen
nadat ze hun eerste levensstadium (poliep-stadium) sessiel, dus vastgehecht
aan het substraat, hebben doorgebracht.
Overigens wordt in de Biologie met de naam 'gorgonen' een groep koralen aangeduid. Deze koralen (Hoornkoralen: Alcyonacea) missen een skelet van
calciumcarbonaat, hebben vaak een waaiervormig vertakte structuur en
groeien in een plat vlak.
Nadere informatie
De Wasroos wordt nu meestal (nog) niet tot de inheemse Nederlandse fauna gerekend. Het oorspronkelijke
verspreidingsgebied loopt vanaf Groot-Brittannië zuidwaarts tot in het
Middellandse Zeegebied. Of de soort zich blijvend in onze wateren zal vestigen moeten we afwachten. Mocht dit zo zijn, dan zou de Wasroos bij lange na niet de eerste soort zijn die
profiteert van de gemiddelde temperatuurstijging van het zeewater om haar
areaal noordwaarts uit te breiden.
(En wie weet wordt het dan - in principe - mogelijk om ook in Nederland van eigen bodem te genieten van het prikkelende
Mediterrane gerecht 'ortiguillas de mar': Wasrozen gemarineerd in azijn, omgeven door tempura-achtig beslag en gefrituurd
in olijfolie.)
Literatuur
Code
Auteurs
[Niels Schrieken, augustus 2017]
[R.H. de Bruyne sept 2017 (info naam)]
Commentaar
Grafieken